شبکه ۳ سیمای جمهوری اسلامی ایران که در تداول عامه با نام شبکه سه و یا کانال سه شناخته می‌شود، یکی از شبکههای تلویزیونی دولتی کشور ایران است که در مجموعه صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مدیریت می‌شود.
تاریخچه
شبکه سه در ۱۴ آذر ۱۳۷۲ با رویکرد جوان تاسیس گردید. مدیریت این شبکه را در حال حاضر غلامرضا میرحسینی بر عهده دارد. این شبکه پس از بیست و دو سال در آذرماه سال نود و چهار و همزمان با بیست و دومین سال تاسیسش، لوگوی خود را اصلاح و گرافیک کلی شبکه را تغییر داد. [۱] همچنین همزمان با این تغییرات، خروجی تصویر این شبکه روی گیرنده‌های دیجیتال از نسبت تصویر (576i, SDTV) به 16:9 (576i, SDTV) تغییر پیدا کرد. از دهه فجر ۱۳۹۴ پخش شبکه سه با کیفیت HD آغاز می‌شود.[۲]
گستره پخش
این شبکه در اکثر مناطق ایران از طریق فرستنده‌های زمینی آنالوگ روی باند UHF بین ردیفهای ۶۷۹٫۲۵ تا ۶۸۴٫۷۵ پخش می‌شود.[۳] همچنین برنامه‌های این شبکه از طریق ماهواره عرب ست بدر ۵ در سطح آسیا، اروپا و خاورمیانه پخش می‌شود. دریافت برنامه‌های شبکه سه رایگان است. این شبکه در طول ۲۴ ساعت شبانه روز فعال می‌باشد. روی سیگنال این شبکه پیام‌نمای فارسی نیز پخش می‌شود.[۴] برنامه‌های این شبکه از طریق اینترنت نیز به صورت رایگان پخش می‌شود.
گروه‌های برنامه ساز
برنامه‌های شبکه سه در شش گروه برنامه ساز تولید می‌شود. این گروه‌ها عبارتند از: گروه سیاسی، گروه فرهنگ و معارف، گروه ورزش و تفریحات سالم، گروه اجتماعی واقتصادی، گروه دانش و گروه فیلم و سریال.[۵] علاوه بر این گروه تأمین برنامه نیز در این شبکه فعال است.[۶] واحد مرکزی خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز سه بخش خبری مختلف را از شبکه سه روی آنتن می‌برد. این بخش‌های خبری عبارتند از دو بخش اخبار ورزشی در ساعت ۱۳ و ۱۵ دقیقه و ۱۸ و ۴۵ دقیقه به وقت تهران به مدت هر کدام پانزده دقیقه و اخبار شبانگاهی که به پخش خلاصه‌ای از اخبار ایران و جهان برای مخاطبان جوان می‌پردازد. مدت اخبار شبانگاهی نیز پانزده دقیقه است. در اخبار ورزشی ساعت ۱۳ و ۱۵ دقیقه، بخشی به پخش اخبار ورزش بانوان اختصاص یافته است. برخی از برنامه‌های برگزیده این شبکه از طریق شبکههای جام جم برای ایرانیان خارج از کشور نیز پخش می‌شود.
گروه ورزش و تفریحات سالم
بخش عمده‌ای از برنامه‌های این شبکه در گروه ورزش تولید می‌شود. پخش زنده رقابت‌های ورزشی مهم ایران و جهان نظیر جام خلیج فارس به ویژه دیدارهای دوباشگاه فوتبال استقلال تهران و باشگاه فوتبال پرسپولیس تهران، مسابقات مهم تیم‌های ملی ایران در رشته‌های گوناگون فوتبال والیبال بسکتبال کشتی، جام جهانی فوتبال، لیگ جهانی والیبال، بازی های المپیک، قهرمانی والیبال جهان، جام ملت‌های اروپا، لیگ قهرمانان اروپا، لیگ برتر انگلستان و دیگر لیگ‌های فوتبال اروپایی نظیر سری آ و لا لیگا از این جمله اند. در سال‌های قبل مسابقات بوندس لیگای آلمان نیز از شبکه سه به طور زنده پخش می‌شد. برخی رویکردهای شبکه سه در پخش زنده مسابقات ورزشی انتقاداتی را در داخل ایران به دنبال داشته است. رله این مسابقات از شبکههای خارجی به ویژه شبکههای ماهواره‌ای عرب زبان بدون پرداخت حق پخش و با پوشاندن نشان شبکه اصلی از جمله این انتقادات است.[۷] همچنین این شبکه رویدادهای ورزشی خارجی را با چند ثانیه تأخیر پخش کرده و تصاویر مربوط به تماشاگران زن یا برخی صحنه‌های دیگر را با تکرار صحنه‌های قبل همان مسابقه حذف می‌کند.[۸] به همین دلیل تماشاگران شاهد تکرار چندبارهٔ برخی صحنه‌ها هستند. توجه بیش از حد به رشته فوتبال و عدم پخش مسابقات مهم دیگر رشته‌های ورزشی از دیگر انتقاداتی است که معمولاً به شبکه سه وارد می‌شود. این شبکه برخی برنامه‌های تحلیلی و گفتگوی ورزشی را نیز پخش می کند. مشهورترین آنها برنامه ۹۰ است که با اجرای عادل فردوسی پور پخش می‌شود. این برنامه به تحلیل فوتبال باشگاهی و ملی ایران می‌پردازد. برنامه دایره طلایی نیز با سبک نود به رشته کشتی می‌پردازد. برنامه ورزش صبحگاهی از دیگر تولیدات این گروه است که به شکل منظم پخش می‌شود. مقامات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در تابستان ۱۳۸۸ از تصمیم خود برای راه اندازی یک شبکه تخصصی ورزشی خبر دادند. به نظر می‌رسد با تأسیس این شبکه جدید از تعداد برنامه‌های ورزشی شبکه سه کاسته شود.[۹] تولید برخی مسابقات تلویزیونی ورزشی نظیر مردان آهنین که در سال‌های گذشته در ایام تعطیلات نوروز پخش می‌شود، از دیگر برنامه‌های تولیدی گروه ورزش شبکهٔ سه است.
گروه فیلم و سریال
این گروه به تهیه انواع سریال‌های طنز، اجتماعی، درام‌های خانوادگی و فیلم‌های تلویزیونی می‌پردازد. تولید سریال‌های مناسبتی در تعطیلات عید نوروز، ماه رمضان و ماه محرم از دیگر وظایف این گروه است. شبکه سه برخی محصولات تولید شده در سیمافیلم که استودیوی فیلمسازی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود نیز پخش می‌کند. از جمله این آثار باید به روزگار قریب اشاره کرد. برخی از مجموعه‌های طنز مشهور تلویزیون ایران محصول گروه فیلم و سریال شبکهٔ سه سیماست. مهران مدیری که یکی از کارگردانان و بازیگران مطرح طنز در سینما و تلویزیون ایران است، از سال ۱۳۷۷ تا کنون سریال‌های گوناگونی نظیر طنز ۷۷، ببخشید شما، ۹۰ شب، پلاک ۱۴، نقطه چین، جایزه بزرگ، شب‌های برره، باغ مظفر، مرد هزار چهره و مرد دو هزار چهره را برای شبکهٔ سه کارگردانی کرده است. برخی از دیگر طنزپردازان تلویزیون ایران نظیر مهران غفوریان، سعید آقاخانی و رضا عطاران نیز سابقه همکاری با شبکه سه را دارا می‌باشند. بدون شرح و مجموعه سه گانه زیر آسمان شهر از دیگر سریال‌های طنز شبکه سه در سال‌های اولیه دهه ۱۳۸۰ است که مورد توجه مخاطبان ایرانی قرار گرفت.
گروه تأمین برنامه
این شبکه علاوه بر مجموعه‌های تلویزیونی خارجی به پخش فیلم‌های سینمایی ایرانی و خارجی به ویژه در تعطیلات پایان هفته و تعطیلات رسمی ایران می‌پردازد. گروه تأمین برنامه وظیفه تهیه این گونه برنامه‌ها را بر عهده دارد. برخی از صحنه‌های فیلم‌ها و سریال‌های خارجی پخش شده از شبکه سه مانند سایر شبکههای تلویزیونی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران حذف می‌شود.
گروه سیاسی
شبکه سه به پخش برخی برنامه‌های گفتگو و مستندهای سیاسی نیز می‌پردازد. مناظره‌های انتخاباتی نامزدهای دهمین انتخابات ریاست جمهوری ایران را باید مهم‌ترین برنامه سیاسی شبکه سه دانست.[۱۰] استفاده از وحید یامین‌پور برای اجرای برنامه ایران ۸۸ که در ایام انتخابات ۱۳۸۸ از شبکه سه پخش می‌شد، انتقاد مخالفان دولت را به دنبال داشت. چرا که گفته می‌شود او از دبیران سایت حامی دولت رجانیوز بوده و در موارد زیادی از یکی از نامزدهای انتخاباتی پشتیبانی کرده است.[۱۱] همچنین پخش مستندی با عنوان پرونده هسته‌ای در شهریور ۱۳۸۸ انتقاداتی را در بین برخی گروه‌های سیاسی ایران مطرح ساخت. آنها معتقد بودند این مستند مذاکره کنندگان ایرانی در دورهٔ قبل از به ریاست جمهوری رسیدن محمود احمدی‌نژاد را به خیانت به منافع ملی متهم کرده است.[۱۲] پخش این مستند واکنش رهبر جمهوری اسلامی را نیز در پی داشت.[۱۳]
گروه دانش و اقتصاد
این گروه به تولید برنامه‌هایی در راستای ارتقاء اطلاعات پزشکی، فناوری اطلاعات و... عموم مردم می‌پردازد.
گروه اجتماعی
این گروه به تهیه برنامه‌های گفتگو و مستندهای اجتماعی می‌پردازد. شوک، بهونه و گلبرگ از جمله تولیدات در حال پخش این گروه است.[۱۴] برخی از مجموعه‌های تلویزیونی شبکه سه نیز در گروه اجتماعی تهیه می‌شوند. برنامه کوله پشتی از جمله برنامه‌های گفتگوی زنده پرطرفدار تولیدی این گروه بود که در تابستان سال‌های ۱۳۸۴، ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ با اجرای فرزاد حسنی و تهیه کنندگی علی زاهدی تاش پخش می‌شد. در یکی از برنامه‌های کوله پشتی در تیرماه سال ۱۳۸۶، فرزاد حسنی انتقادات صریحی را از سردار رادان که در آن زمان فرماندهٔ نیروی انتظامی تهران بود مطرح کرد. این انتقادات بیشتر ناظر به برخورد بد مأموران پلیس با مردم در جریان اجرای طرح امنیت اجتماعی و گشت ارشاد بود.[۱۵] این برنامه واکنش هر دو گروه طرفداران طرح ارتقای امنیت اجتماعی و مخالفان این طرح را در پی داشت. مدیراجتماعی شبکه سوم سیما، فضل‌الله شریعت پناهی در گفتگو با رسانه‌های داخلی گفت:« از سوی مسئولان صداوسیمای به فرزاد حسنی تذکر داده شد و خودش هم فهمید که پا روی خط قرمزهایی گذاشته است.» به گفته آقای شریعت پناهی، صداوسیما«اعتراضاتی هم از سوی نیروی انتظامی داشته است.»[۱۶] در نهایت این برنامه به اخراج فرزاد حسنی از کوله پشتی انجامید.[۱۷] او تا مدت‌ها بعد نیز در هیچ یک از برنامه‌های تلویزیون ایران ظاهر نشد و تنها به اجرای برنامه در رادیو جوان پرداخت.
گروه فرهنگ و معارف
این گروه به تهیه برنامه‌های گفتگو محور و برخی مجموعه‌های داستانی با مضمون دینی اشتغال دارد. بیشتر برنامه‌های این گروه در اوقات شرعی شیعیان به افق تهران پخش می‌شوند.[۱۸]
نشان‌واره‌ها
برنامه‌ها
ورزشی
سایر برنامه‌ها
برنامه‌های قدیمی
جنگ‌های تلویزیونی پربيننده
سریال‌های پربیننده
پانویس
